หลายคนที่พยายามลดน้ำหนักอาจสังเกตเห็นว่าเมื่ออยู่ในสภาวะเครียด น้ำหนักก็ไม่ลดลงตามที่คาดหวังได้ แม้จะควบคุมอาหารและออกกำลังกายอย่างต่อเนื่อง คำถามที่น่าสนใจคือ “ความเครียด” มีผลต่อการลดน้ำหนักมากน้อยเพียงใด? ซึ่งคำตอบก็คือ ความเครียดเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลกระทบต่อระบบฮอร์โมนในร่างกาย ทำให้การลดน้ำหนักยากขึ้นอย่างมาก
ความเครียดและระบบฮอร์โมนในร่างกาย
เมื่อเรารู้สึกเครียด ร่างกายจะหลั่งฮอร์โมนที่เรียกว่าคอร์ติซอล (Cortisol) ออกมาเพื่อช่วยให้ร่างกายสามารถรับมือกับความเครียดได้ คอร์ติซอลเป็นฮอร์โมนที่มีบทบาทสำคัญในการตอบสนองต่อสถานการณ์ฉุกเฉิน แต่ถ้าร่างกายหลั่งคอร์ติซอลอย่างต่อเนื่องจากความเครียดเรื้อรังจะส่งผลให้การทำงานของระบบต่าง ๆ ในร่างกายเปลี่ยนแปลงไป และทำให้การลดน้ำหนักยากขึ้นอย่างเห็นได้ชัด
ทำไมความเครียดทำให้น้ำหนักลดได้ยากขึ้น?
- คอร์ติซอลกระตุ้นการสะสมไขมันในร่างกาย คอร์ติซอลที่สูงขึ้นส่งสัญญาณให้ร่างกายสะสมพลังงานในรูปแบบของไขมัน โดยเฉพาะในบริเวณหน้าท้อง ซึ่งเป็นผลจากกระบวนการตอบสนองของร่างกายที่ต้องการเก็บพลังงานไว้ใช้ยามฉุกเฉิน
- ความอยากอาหารเพิ่มขึ้น ความเครียดทำให้ร่างกายต้องการอาหารที่มีน้ำตาลและไขมันสูงเพื่อเพิ่มพลังงานอย่างรวดเร็ว ฮอร์โมนเกรลิน (Ghrelin) ซึ่งเป็นฮอร์โมนกระตุ้นความหิวก็จะเพิ่มขึ้น ทำให้เราอยากอาหารมากขึ้น และส่วนใหญ่จะเป็นอาหารที่มีแคลอรี่สูง
- ระดับน้ำตาลในเลือดแปรปรวน ความเครียดที่สะสมเป็นเวลานานทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดไม่สมดุล เนื่องจากคอร์ติซอลทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นเพื่อให้มีพลังงานพร้อมใช้งานอยู่เสมอ ระดับน้ำตาลที่สูงและต่ำสลับกันเช่นนี้อาจทำให้ร่างกายสะสมไขมันได้ง่ายขึ้น
- ลดการเผาผลาญพลังงาน ร่างกายจะลดการเผาผลาญพลังงานลงเมื่ออยู่ในสภาวะเครียดเป็นเวลานาน เพราะร่างกายมีแนวโน้มจะเก็บพลังงานไว้ใช้ในสถานการณ์ที่ร่างกายคิดว่ากำลังเผชิญกับสถานการณ์อันตราย
สัญญาณที่บ่งบอกว่าความเครียดอาจทำให้น้ำหนักไม่ลด
- มีความอยากอาหารหวานหรือมัน หากคุณรู้สึกอยากอาหารที่มีน้ำตาลหรือไขมันสูงบ่อย ๆ อาจเป็นสัญญาณว่าร่างกายกำลังเผชิญกับความเครียด
- น้ำหนักไม่ลดทั้งที่ควบคุมอาหารและออกกำลังกายแล้ว การที่น้ำหนักไม่ลดลงแม้ว่าคุณจะควบคุมอาหารอย่างเข้มงวดและออกกำลังกายเป็นประจำ อาจเป็นผลมาจากคอร์ติซอลที่สูง
- อาการอ่อนเพลียและเหนื่อยล้าตลอดเวลา ความเครียดที่สะสมจะทำให้ร่างกายเหนื่อยล้าตลอดเวลาและไม่สดชื่นแม้ว่าจะนอนเต็มที่
- รู้สึกเครียดและอารมณ์แปรปรวนง่าย ความเครียดทำให้ฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์ไม่สมดุล ทำให้มีอาการหงุดหงิดและอารมณ์แปรปรวนง่ายขึ้น
ความเครียดเป็นปัจจัยสำคัญที่สามารถขัดขวางกระบวนการลดน้ำหนักได้จริง การลดระดับคอร์ติซอลและรักษาสมดุลฮอร์โมนจะช่วยให้ร่างกายสามารถลดน้ำหนักได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น การจัดการความเครียดผ่านการดูแลสุขภาพจิต การนอนหลับให้เพียงพอ การออกกำลังกาย และการทานอาหารที่เหมาะสมจะช่วยให้การลดน้ำหนักเป็นไปได้ง่ายและเป็นธรรมชาติ