ตับเป็นอวัยวะสำคัญที่มีบทบาทหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นการกรองสารพิษ การสร้างน้ำดีเพื่อย่อยไขมัน หรือการเก็บสะสมพลังงานในรูปของไกลโคเจน อย่างไรก็ตาม หลายคนอาจไม่ทราบว่าโรคที่เกี่ยวกับตับ เช่น ตับแข็ง ตับอักเสบ หรือมะเร็งตับ มักเกิดขึ้นโดยไม่แสดงอาการในช่วงแรก เมื่อสัญญาณเตือนปรากฏ มักเป็นระยะที่โรคพัฒนาไปไกลแล้ว ทำให้การรักษายากขึ้น ในบทความนี้ เราจะพาคุณสำรวจ “สัญญาณเตือนโรคตับ” ที่คุณไม่ควรมองข้าม
ตับ อวัยวะที่สำคัญกว่าที่คุณคิด
ก่อนที่จะพูดถึงสัญญาณเตือนโรคตับ เรามาทำความเข้าใจถึงบทบาทของตับในร่างกายกันก่อน ตับเป็นอวัยวะที่มีน้ำหนักประมาณ 1.5 กิโลกรัม ตั้งอยู่บริเวณชายโครงด้านขวา ทำหน้าที่สำคัญดังนี้:
- กำจัดสารพิษ ตับทำหน้าที่กรองสารพิษที่เข้าสู่ร่างกาย ไม่ว่าจะมาจากอาหาร แอลกอฮอล์ หรือยาที่เรารับประทาน
- สร้างน้ำดี น้ำดีช่วยย่อยสลายไขมันในอาหารที่เรารับประทาน
- ควบคุมน้ำตาลในเลือด ตับเก็บสำรองน้ำตาลในรูปไกลโคเจน และปล่อยน้ำตาลเข้าสู่กระแสเลือดเมื่อต้องการพลังงาน
- สร้างโปรตีนสำคัญ ตับสร้างโปรตีนที่จำเป็นสำหรับการแข็งตัวของเลือด
สัญญาณเตือนโรคตับที่ไม่ควรมองข้าม
- ตัวเหลืองและตาเหลือง ภาวะดีซ่าน (Jaundice) เป็นอาการที่เกิดจากการสะสมของบิลิรูบินในเลือด ซึ่งบิลิรูบินคือสารที่เกิดจากการสลายตัวของเม็ดเลือดแดง โดยปกติ ตับจะกำจัดสารนี้ออกจากร่างกายผ่านน้ำดี แต่เมื่อการทำงานของตับลดลง สารนี้จะสะสมในเลือด ทำให้เกิดอาการตัวเหลืองและตาเหลือง
- อ่อนเพลียเรื้อรัง หากคุณรู้สึกเหนื่อยล้าอย่างต่อเนื่อง แม้จะพักผ่อนเพียงพอ อาจเป็นสัญญาณว่าตับของคุณทำงานหนักเกินไป เนื่องจากตับไม่สามารถแปรรูปพลังงานและกำจัดสารพิษได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- แน่นท้องบริเวณชายโครงด้านขวา อาการแน่นหรือปวดบริเวณชายโครงด้านขวาอาจเกิดจากการที่ตับขยายตัวเนื่องจากการอักเสบ หรือการสะสมของไขมันในตับ
- ท้องอืดหรือบวม ในโรคตับระยะรุนแรง เช่น ตับแข็ง อาจเกิดการสะสมของของเหลวในช่องท้อง หรือที่เรียกว่าท้องมาน (Ascites) อาการนี้มักมาพร้อมกับอาการขาบวม
- คันเรื้อรัง อาการคันทั่วร่างกายที่ไม่สามารถระบุสาเหตุได้ อาจเกิดจากการสะสมของเกลือน้ำดีในร่างกาย ซึ่งพบได้ในโรคที่เกี่ยวกับตับและท่อน้ำดี
- เบื่ออาหารและน้ำหนักลด การสูญเสียความอยากอาหารและน้ำหนักลดอย่างรวดเร็วโดยไม่มีเหตุผลชัดเจน อาจเป็นสัญญาณของโรคตับ เช่น ตับแข็งหรือมะเร็งตับ
- มีรอยช้ำง่ายหรือเลือดออกง่าย ตับเป็นแหล่งสร้างโปรตีนที่ช่วยในการแข็งตัวของเลือด หากตับทำงานผิดปกติ จะทำให้มีรอยช้ำหรือเลือดออกง่ายกว่าปกติ
- อาการสับสนหรือสมองล้า ผู้ที่มีโรคตับระยะรุนแรงอาจมีอาการทางสมอง เช่น สับสน ความจำลดลง หรือหมดสติ ภาวะนี้เกิดจากการที่สารพิษสะสมในเลือดแล้วส่งผลต่อสมอง
การดูแลและป้องกันโรคตับ
- หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ แอลกอฮอล์เป็นสาเหตุสำคัญของโรคตับแข็ง
- เลือกรับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ หลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันอิ่มตัวและน้ำตาลสูง รับประทานผัก ผลไม้ และโปรตีนไร้ไขมัน
- ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ การออกกำลังกายช่วยลดไขมันส่วนเกินและปรับปรุงการทำงานของตับ
- ฉีดวัคซีนป้องกันตับอักเสบ วัคซีนตับอักเสบบีสามารถช่วยป้องกันการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบี
- ตรวจสุขภาพประจำปี การตรวจค่าการทำงานของตับ (Liver Function Test) ช่วยตรวจหาความผิดปกติได้ตั้งแต่ระยะเริ่มต้น